Mẹo sống sót trên thị trường: Đừng để cảm xúc 'dắt mũi' trong đầu tư
Xin chào các bạn, mình hy vọng bạn đang có một ngày thật tuyệt vời! Hôm nay, mình muốn cùng các bạn trò chuyện về một khía cạnh rất quan trọng nhưng thường bị bỏ quên khi đầu tư. Nếu bạn từng cảm thấy lo lắng hoặc hoảng sợ khi thị trường biến động, thì bài viết này sẽ dành cho bạn. Hãy cùng mình đi sâu vào tìm hiểu tại sao việc kiểm soát cảm xúc lại là chìa khóa giúp bạn trở thành một nhà đầu tư thành công!
Khi nghĩ về thành công trong đầu tư, chúng ta thường tập trung vào những chiến lược kỹ thuật hay kiến thức chuyên môn về thị trường. Tuy nhiên, một yếu tố quan trọng không kém – thậm chí là yếu tố quyết định – lại thường bị bỏ qua: TÂM LÝ
Trong đầu tư, sự ảnh hưởng của tâm lý cảm xúc là không thể phủ nhận. Mọi quyết định mà chúng ta đưa ra đều xuất phát từ cảm xúc trước, sau đó mới dùng logic để chứng minh tính đúng đắn của quyết định đó.
Như Brian Maierhofer đã nói: “We are not using logic to make our decisions. We are using logic to justify our decisions, which are based on emotions”.
Điều này đặc biệt rõ trong lĩnh vực đầu tư chứng khoán, nơi mà không ít người sử dụng những thuật toán phức tạp để dự đoán giá cổ phiếu nhưng lại quên đi sự ảnh hưởng lớn lao của tâm lý đám đông.
Tâm lý ảnh hưởng đến quyết định giao dịch như thế nào?
Ai trong chúng ta cũng từng bị chi phối bởi cảm xúc – lo lắng, sợ hãi khi thị trường giảm mạnh hoặc lòng tham khi giá cổ phiếu tăng cao. Thay vì phản ứng một cách lý trí, chúng ta dễ dàng để cảm xúc dẫn dắt và sau đó sử dụng logic để tự biện minh cho quyết định. Chính điều này là lý do vì sao chúng ta mắc phải những sai lầm không đáng có trong đầu tư.
Những “đòn” tâm lý ai cũng đã từng ăn ^^
Nếu đã từng đầu tư, chắc chắn bạn nghe đến "FOMO", vây mà chẳng mấy ai đã hiểu được từ này? Đây là hội chứng Fear of Missing Out – nỗi sợ bỏ lỡ cơ hội. Khi thị trường tăng mạnh, chúng ta thường không muốn bị bỏ lại phía sau. Điều này dễ dàng dẫn đến việc mua đuổi cổ phiếu ở mức giá quá cao mà không cân nhắc kỹ lưỡng giá này có thật sự hợp lý không. Hậu quả là, cơn hưng phấn qua đi, thị trường quay đầu, chúng ta lại “đu đỉnh”.
Ngược lại, FUD – Fear, Uncertainty, Doubt (sợ hãi, lo lắng, nghi ngờ) - nôm na được Việt hóa là “Úp bô” cũng thường xuyên xuất hiện khi thị trường giảm mạnh. Những nhà đầu tư yếu tay lo sợ thường bán tháo ngay lập tức với bất cứ giá nào, mà bỏ qua cơ hội hồi phục của thị trường sau này. Cả FOMO và FUD đều là những "kẻ thù" thầm lặng, bào mòn tài khoản của bạn.
Và còn nhiều yếu tố tâm lý khác cũng rất nguy hiểm, khiến chúng ta chạy theo xu hướng thị trường mà không có sự phân tích riêng, dễ bị cuốn vào làn sóng hành động theo đám đông. Chúng ta sẽ đi vào chi tiết các yếu tố tâm lý này ở các bài viết sau nhé !
Đặc điểm tâm lý của nhà đầu tư thành công
Vậy làm sao để bớt “Mua đỉnh Bán Đáy”?
Thử hỏi, nhà đầu tư thành công khác gì với chúng ta? Thật ra, điều mà mình nhận ra khi quan sát họ là ở chỗ, họ có một cái đầu lạnh, tâm lý cứng như đá và cực kỳ kiên nhẫn. Nói nôm na là họ không bị "đổ mồ hôi tay" mỗi khi thị trường rớt giá.
Kiên nhẫn và kỷ luật: Nhà đầu tư giỏi họ không bao giờ chạy theo sóng ngắn (sóng ngắn chỉ dùng để trading), không thấy "sóng to gió lớn" là nhảy vào bắt đáy, tất tay kiểu đánh nhanh thắng nhanh. Họ có kế hoạch và mục tiêu dài hạn và quan trọng nhất là giữ vừng nguyên tắc của mình - "không tham thì không dính đạn".
Lý trí trong phân tích: Họ không dễ dàng bị ảnh hưởng bởi các tin tức nóng hổi hay lời hô hào của các “chuyên gia lùa gà”. Ví dụ, Warren Buffett từng nói: “Be fearful when others are greedy and greedy when others are fearful” – Câu này chắc hẳn chúng ta đã nghe nát tai rồi, nhưng mà đúng thật! Nghĩa là, khi thị trường đang sôi động, mình phải cẩn thận; còn khi thị trường đỏ lửa thì đó mới là lúc lôi tiền ra.
Tự tin vào chiến lược: Họ tin tưởng vào chiến lược, phân tích của mình như tin vào bản thân vậy. Điều này giúp họ luôn giữ tầm nhìn dài hạn và không bị “lung lay” khi thị trường có những biến động bất ngờ.
Kỹ thuật kiểm soát cảm xúc khi giao dịch
Khi bước vào thị trường, ai cũng bị cuốn theo cảm xúc, phải không nào? Nhưng để trở thành nhà đầu tư giỏi, mình thấy việc kiểm soát cảm xúc là yếu tố cực kỳ quan trọng. Dưới đây là vài chiêu mình áp dụng và thấy khá hiệu quả, muốn chia sẻ cùng mọi người:
Đặt ra nguyên tắc rõ ràng: Trước khi xuống tiền, hãy tự vạch ra rõ ràng: muốn lời bao nhiêu là đủ và chịu lỗ đến mức nào thì dừng. Việc này giúp mình không bị cuốn theo mỗi khi thị trường biến động.
Chấp nhận thua lỗ: Nói thật, đầu tư không bao giờ tránh khỏi có lúc thua lỗ. Thay vì giằn vặt bản thân, mình học cách chấp nhận nó như một phần tất yếu và rút ra bài học. Coi như là học phí phải trả thôi.
Tập trung vào mục tiêu dài hạn: Thị trường lên xuống thất thường, nhưng đừng để nó che mất mục tiêu của bạn. Hãy luôn giữ tầm nhìn dài hạn. Đầu tư giống như trồng cây, cần thời gian và sự kiên nhẫn chứ không phải một sớm một chiều mà hái quả ngay được.
Những sai lầm tâm lý phổ biến cần tránh
Trong đầu tư, sai lầm về tâm lý là chuyện thường ngày ở huyện. Nhưng nếu tránh được mấy lỗi này, chắc chắn bạn sẽ tiết kiệm được nhiều học phí.
Tham lam quá mức: Khi lợi nhuận tăng cao, nhiều người dễ bị cuốn vào giữ lệnh quá lâu, cứ nghĩ giá sẽ tiếp tục tăng. Nhưng, thường thì tham quá lại bỏ lỡ cơ hội chốt lời ngon trước khi thị trường quay đầu. Người xưa đã nói “Biết đủ là đủ”
Sợ hãi không đáng có: Thị trường giảm một phát là nhiều người sợ xanh mặt, bán tháo ngay. Nhưng nếu bình tĩnh phân tích, có khi lại phát hiện ra cơ hội sắn “Sale”.
Tự thuyết phục bản thân: Đây là lỗi mà mình thấy nhiều người mắc phải, khi chỉ đi tìm thông tin ủng hộ cho quan điểm của mình mà bỏ qua những dữ liệu trái chiều. Điều này dễ dẫn đến việc đầu tư không khách quan, dễ mắc sai lầm.
Kết luận
Tâm lý đóng vai trò quyết định trong sự thành công của nhà đầu tư. Hãy nhớ rằng, giữ được cái đầu lạnh, kiểm soát được cảm xúc sẽ giúp bạn tránh được nhiều sai lầm đáng tiếc. Đầu tư là câu chuyện dài hạn, vậy nên kiên nhẫn và kỷ luật là chìa khóa giúp bạn vượt qua những biến động và chinh phục thị trường.
Cảm ơn các bạn đã đọc đến tận đây! Đây là bài viết đầu tiên trong chuỗi bài viết “Mẹo sống sót trên thị trường” (STM- Survival Tips for the Market), với mong muốn chia sẻ với mọi người những ý tưởng cũng như giúp mình hệ thống lại kiến thức bản thân. Hy vọng sẽ đủ thú vị và hữu ích cho mọi người.
Rất mong nhận được phản hồi từ mọi người để mình cải thiện thêm. Chúc bạn luôn tự tin và thành công trên hành trình đầu tư của mình!